Het werk van de ijsbeeronderzoekers

Jon en Magnus van het Noors Polair Instituut komen terug met de helikopter na een dag ijsberen zoeken. Het werk is sterk afhankelijk van het weer. Vaak kan er vanwege mist of harde wind niet gevolgen worden, alles moet op het zicht gedaan worden. Het ene seizoen heeft Jon 100 ijsberen, het andere slechts 40. Vandaag hebben ze een vrouwtje en een mannetje en een tweede mannetje dicht bij elkaar gevonden. Vanuit de helikopter worden ze één voor één verdoofd en wordt er snel gewerkt:

• Checken of ze al gemarkeerd zijn met een tatoeage in de bovenlip en een oormerk. Alleen het vrouwtje blijkt eerder gevangen te zijn, toen ze twee jaar was samen met haar zus en moeder. Ze waren toen in top conditie en Jon zag die dag alleen al vanuit de lucht de sporen van 7 ringelrobben die door dit damestrio gedood waren. Nu staat een van de zussen dus duidelijk in de belangstelling van de mannetjes en zal ze waarschijnlijk volgend jaar rond deze tijd zelf een tweeling krijgen. Ze zit nu op het mooie gewicht van 180 kilo.
• Opmeten van verschillende maten zoals lichaamslengte en gewicht. En het noteren van de algemene conditie op een schaal van 1 (zeer mager) tot 5 (enorm zwaar).
• Het verwijderen van een rudimentaire tand om de leeftijd te bepalen. Vandaag was dat alleen nodig voor de twee mannetjes want die waren nog niet eerder gezien.
• Het nemen van haar monsters en een kleine biopsy om het individuele DNA profiel te bepalen en de hoeveelheid in het vet opgeslagen gifstoffen te bepalen.
• Het nemen van bloedmonsters om een hele serie variabelen te bepalen: stabiele isotopen (N en C) om te achterhalen wat de ijsberen gegeten hebben, hoeveelheden gifstoffen, hormoon spiegels, en om in de databank van de overheid op te slaan om toekomstige onderzoeksvragen alsnog te kunnen beantwoorden.
• Het plaatsen van een “ear tag”: een super klein instrument dat temperatuur, daglengte en in-uit water opslaat en in het oor wordt geplaatst als een oorring.
• Sommige volwassen vrouwtjes krijgen een satelliet zender om die elke 10 minuten de positie van haar doorgeeft. De levensduur van de batterij is ongeveer één tot anderhalf jaar. Op de polar bear tracker van WWF (panda.org) kan je een aantal van deze ijsberinnen volgen. De halsband heeft ook een zogenaamde datalogger die temperatuur, in-uit water, diepte onder water, en positie opslaat. Om deze data te krijgen is het nodig dat de halsband weer terug gevonden wordt. Jon lukt het om in ongeveer 30% van de gevallen de halsband terug te vinden en hij geeft dan ook prioriteit om gezenderde beren opnieuw te vangen en van een nieuwe halsband te voorzien zodat al deze informatie over meerdere jaren verzameld wordt.

Na ongeveer een uur komen de ijsberen weer bij maar dan zijn Jon en Magnus al een eindje uit de buurt met de helikopter. Vanuit de lucht wordt gecheckt of de dieren weer helemaal in orde op hun benen staan.

De ear tags zijn tegenwoordig een stuk kleiner dan vroeger. Pas sinds een jaar of vier zijn de nieuwe satellietzenders beschikbaar gekomen. Ze openen de mogelijkheid om een hele nieuwe schat van informatie te verzamelen en zo veel meer te weten te komen over hoe ijsberen leven en zich aanpassen aan de snelle veranderingen in het noordpoolgebied zodat de best mogelijke beschermingsmaatregelen getroffen kunnen worden. Maar ze zijn ook veel kleiner dan voorheen en zijn dus veel minder belastend voor de dieren.

Terug op het schip worden ’s avonds meteen de bloedmonsters verwerkt. Plasma wordt gescheiden van de rode bloedcellen en verdeeld over verschillende buisjes voor verschillende tests en onderzoeken. Alles precies gelabeld zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan welk monster van welke ijsbeer is. Na het geduld klusje worden ze ingevroren. Intussen haalt Jon de opgeslagen informatie van de ear tags af die hij van de gevangen ijsberen heeft afgehaald en download ze op zijn computer.

Tot op heden zijn Jon en Magnus vooral individuele ijsberen tegengekomen. Slechts twee vrouwtjes met jongen die afgelopen winter zijn geboren. Het is mogelijk dat nog niet alle vrouwtjes uit hun sneeuwhol gekomen zijn, of dat ze verder naar het noorden (waar we nog niet geweest zijn om te zoeken) hun jongen hebben gekregen. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat er afgelopen seizoen minder zwangere vrouwtjes zijn geweest of dat een aantal van hen niet aan land is kunnen komen om een sneeuwhol te maken om daar hun jongen in te krijgen omdat er bijvoorbeeld niet genoeg zee-ijs lag om de wal op te kunnen stappen.

De vrouwtjes en hun jongen moeten nu zo snel mogelijk gaan eten – ringelrobben die precies in deze periode hun jongen op het zee-ijs krijgen. Sinds ze in november hun sneeuwhol hebben gemaakt en hun jongen hebben gekregen, hebben ze niet kunnen jagen en dus niets gegeten. Het is niet vreemd als ze zo’n 50% van hun gewicht in die maanden verliezen.

Maar tot dusverre hebben we geen zee-ijs van betekenis gezien, behalve wat gebieden met losdrijvende schotsen van dun ijs. Alleen helemaal aan het eind van de fjorden waar we geweest zijn ligt ijs dat aan het land vast zit. Jon en Magnus komen met foto’s terug van ademgaten van ringelrobben die met bloed zijn besmeurd. De ijsberen, en poolvossen, hebben het makkelijk de jonge robben te vangen omdat er bijna geen sneeuw is waar de robben een hol in kunnen maken om hun jongen te verbergen. De laatste jaren lukt het vrijwel geen enkele ringelrob om hun jongen groot te brengen.

Het kan zijn dat ijsberen op andere prooidieren overstappen, zoals zadelrobben en klapmutsen. Maar die zouden op het zee-ijs te vinden moeten zijn en het zee-ijs is in geen velden of wegen te bekennen. Afgelopen winter is er bijzonder weinig zee-ijs aangegroeid, het staat te boek als een van de 5 slechtste winter zee-ijs jaren sinds met satellietbeelden de omvang van het zee-ijs gemeten wordt sinds de jaren ’70.

Dus, het kan zijn dat de ijsberen die we tegenkomen noodgedwongen aan land moeten blijven deze zomer. Nu kunnen ze even met vrij veel gemak de paar ringelrobben die op het fjordijs liggen vangen, maar daarna zijn ze afhankelijk van een handjevol ganzeneieren of een toevallig aangespoeld karkas van een walvis bijvoorbeeld.

Eerder deze week kwamen Jon en Magnus een ijsberin tegen van rond de 16 jaar, een ijsberin in de kracht van haar leven. Ze was vel over been en woog maar 80 kilo. Het is maar de vraag of zij deze zomer gaat overleven, zeker als ze geen mogelijkheid vindt om het zee-ijs verder in het noorden op te komen. Maar ze hoeft maar één zeehond te kunnen vangen en ze kan er weer een flink aantal weken tegenaan.

De bloedmonsters zijn verwerkt, de wind steekt op en het schip deint op de golven. Morgen een nieuwe dag in een ander gebied.