Hoe overleven dieren hier de Arctische winter?

Na een nacht doorgevaren te hebben zijn we vanochtend bij Sjuøane (Zeven Eilanden), net ten noorden van Nordaustlandet aangekomen. Het is een witte wereld en het zee-ijs strekt zich voor ons uit. Dit is het gebied van de ijsberen. De onderzoekers van NPI zijn vandaag weer op pad. Wij wachten af of er ijsberen naar het schip komen, ze zijn er nieuwsgierig genoeg voor. We hebben al walrussen, moeders met jongen, gezien en hier en daar liggen ringelrobben op het ijs. In de zon op het dek speuren we de horizon af. Thermo ondergoed, een dikke jas, sjaal, hi-tech muts, gevoerde handschoenen en met vilt gevoerde laarzen. De zuidenwind brengt warme lucht hierheen, de temperatuur is …… -5oC. En dan denk je, hoe doen die dieren dat hier als het winter en pas echt koud is?

Gierende wind, -30oC, sneeuw en constant donker. Welkom in de Arctische winter! Hoe overleven de dieren dat hier? Ze zijn natuurlijk op een unieke manier aangepast aan dat soort omstandigheden. Er zijn een paar dingen die ze kunnen doen:

- Zorg dat je een dikke laag vet hebt. Vooral zeezoogdieren doen dat. Groenlandse walvissen hebben een blubberlaag van 60 cm. Walrussen, ringelrobben en baardrobben hebben een dikke isolerende speklaag.
- Zorg dat je een dikke bontvacht hebt. Vooral landdieren doen dat. De isolerende waarde van 1 cm pels heeft dezelfde isolerende werking als 6 cm blubber. De zachte vacht van een poolvos is waarschijnlijk de warmste die er bestaat. IJsberen hebben behaarde voetzolen om warmteverlies te voorkomen als ze op het ijs lopen en het geeft ook betere tractie op het gladde ijs.
- Zorg dat je een goed verenpak hebt als je vogel bent. Het sneeuwhoen is de enige landvogel die de winters van Svalbard aankan. Onder andere omdat hij veren tot aan z’n tenen heeft.
- Ga slapen. Verassend weinig dieren doen hier aan een winterslaap. Poolvossen en rendieren blijven gewoon wakker. IJsberen laten zich af en toe een paar weken insneeuwen. De zwangere vrouwtjes blijven de hele winter in een sneeuwhol om hun jongen te krijgen. Er valt weinig te vinden en te jagen in de winter, het lichaam gaat in de spaarstand en vetreserves worden langzaam opgebrand. Maar niemand gaat in een echte winterslaap. Misschien omdat het gewoon te koud is en het risico bestaat dat je doodvriest als je echt half buiten bewustzijn bent.
- Leg een voorraad eten aan. Poolvossen verbergen eieren en vogels in de zomer om in de winter onder het sneeuw vandaan te halen.
- Zorg dat je weg bent voor de zee dichtvriest als je een rugvin hebt, zoals orka’s die bijvoorbeeld hebben. De ijswalvissen van het Arctisch gebied, de Groenlandse walvis, beluga en narwal hebben dan ook geen rugvin. Zij scharrelen vaak langs het ijs en een rugvin zou dan alleen maar door het ijs beschadigt worden.
- Zorg dat je zo snel mogelijk weg bent als het herfst wordt. Dit is wat bijna alle vogels doen. Zeevogels verspreiden zich in de winter boven zee. In de herfst trekken eenden en ganzen zuidwaarts naar Europa. Waadvogels als drieteenstrandlopers trekken zelfs helemaal tot Namibië. Kleine vinvissen en bultrug walvissen zoeken ook warmere wateren op in het zuiden. Maar de noordse stern houdt het record en trekt helemaal naar Antarctica. Jaarlijks retourtje Noordpool-Zuidpool-Noordpool: 30.000 km.

Wat doen al die vogels en walvissen dan hier in de zomer? Omdat de zon 24 uur per etmaal schijnt veroorzaakt ze een ware explosie van algen groei in zee waar krillachtige diertjes van leven en die op hun beurt door massa’s vis opgegeten worden. Daar maken honderdduizenden zeevogels die op de kliffen van Svalbard komen broeden gebruik van. ’s Zomers gaat het leven hier in fast forward en wordt er non-stop gejaagd, gevist en gevoerd, en worden de jongen in de korte zomer klaargestoomd om de lange reis zuidwaarts te kunnen maken.

Zorgen dat je absurd snel groeit is ook een belangrijke manier om hier te overleven. Als ijsberen rond Kerst en Oud & Nieuw in hun sneeuwhol geboren worden wegen ze ongeveer 500 gram. Tegen de tijd dat ze in april naar buiten komen wegen ze al rond de 12 kilo. Ringelrobben die in april op het zee-ijs geboren worden wegen ongeveer 4,5 kilo. Binnen zes weken komen ze ongeveer 15 kilo aan. De klapmuts, een robben soort, houdt het record snel groeien: als ze op het zee-ijs geboren worden wegen ze al 25 kilo, maar na 4 dagen zijn ze twee keer zo zwaar en dan houdt moeders het ook wel voor gezien en vertrekt. Klapmutskind zal verder alleen moeten uitzoeken hoe te overleven en hoe zich te gedragen.

En ten slotte, gebruik sneeuw. IJsberen maken gebruik van de isolerende werking van sneeuw en maken een sneeuwhol. De Inuit overleefden duizenden jaren door iglo’s te bouwen waar het prima toeven is als de wind buiten huilt en de sneeuwstormen gieren.

De weersverwachting voor de komende dagen hier in Svalbard is -10oC, een soort van warme zuidenwind die vochtige lucht mogelijk met sneeuw hierheen stuwt. Misschien tijd voor sneeuwbal gevechten en het maken van sneeuwpaaseieren en sneeuwpaashazen. Maar eerst nog even op het zonnedek genieten van het fraaie weer voordat het omslaat.