Het Nansen gevoel

Fridjof Nansen merkte op dat zee-ijs in het Arctisch gebied niet stil op dezelfde plek ligt maar drijft. Hij kwam op het idee om gebruik te maken van de zeestromingen om als eerste de Noordpool te bereiken. In 1893 laat hij het schip de Fram in het zee-ijs vastvriezen bij de monding van de Lena op 80oN. In 1895 zijn ze tot 86oN gedreven en hij en Johansen doen een poging om naar de Noordpool (90oN) te skiën. Die mislukt en ze lopen terug naar Frans Joselfland waar ze overwinteren. Het jaar erop keren ze na 3 jaar weer terug in Noorwegen.

Zaterdagochtend, we moeten langzaamaan richting Longyearbyen terugvaren. Het waait nog steeds flink vanuit het noorden. En dan blijkt de Hinlopenstraat als een prachtige trechter van zee-ijs te fungeren. Flinke schotsen zijn aan komen drijven vanuit het noorden. Waar we ons eerder over verbaasden dat er open water was is nu alles een grote ijsvlakte. Imposant hoe snel de condities hier kunnen veranderen!

Een uitgelezen kans voor ijsberen om Spitsbergen af te stappen en richting het noorden te gaan, over het ijs. Eerder vertelden Jon en Benjamin over verschillende strategieën die ijsberen lijken te hebben: er zijn er die het zee-ijs opgaan en gaan zwerven, oostwaarts tot voorbij Nova Zembla en er zijn er die ’s zomers aan land blijven en daar wachten tot ze in de herfst weer op het ijs naar zeehonden kunnen jagen. Wie welke strategie kiest is onduidelijk en het is ook niet duidelijk of een ijsbeer het ene jaar aan land blijft en het volgende het zee-ijs opgaat of dat het om een soort van tradities gaat die een leven lang onveranderd blijven. En dan, leren kleine ijsberen dan van hun moeder welke strategie te volgen? Om dit te kunnen doorgronden is juist dit onderzoek van het Noors Polair Instituut zo belangrijk; de mogelijkheid individuen dagelijks per satelliet te kunnen volgen en dat relateren aan bijvoorbeeld de dagelijkse ligging van het zee-ijs. Dat dat laatste hier in de Barentszee snel kan veranderen hebben we nu zelf ervaren.

Intussen is de kapitein een ijsmeester geworden. Hij laveert het schip door stukken open water en breekt hier en daar door een plaat ijs heen. Het is helemaal grijs van de mist en fijne sneeuw, op de brug wordt getuurd naar de beste route. Nu en dan zitten we fout en vrijwel vast. Om weer los te komen trilt het schip aan alle kanten en helt het flink over stuur- en dan over bakboord. Het schip is gebouwd om door ijs te kunnen varen. We menen af en toe hetzelfde stuk open water te herkennen waar we al eerder geweest zijn. De GPS kaart laat een slingerend cirkelvormig spoor van het schip zien. We zouden naar het noorden willen en voorbij Nieuw Friesland westwaarts keren terug naar Longyearbyen maar blijken steeds verder zuidelijk te raken. Weer- en ijscondities kunnen razendsnel veranderen in het Arctisch gebied – je moet er altijd rekening mee houden dat je je plannen moet bijstellen en geduld hebben om betere af te wachten.

Op http://panda.org/svalbard kan je op de kaart zien welke route we afleggen. En er staan ook een paar filmpjes op die Reinout gemaakt heeft!